De twaalf kernen van Stichtse Vecht
De gemeente Stichtse Vecht bestaat uit twaalf kernen, elk met hun eigen charme, geschiedenis en interessante bezienswaardigheden. Zij zijn alle te ontdekken via een Vroeger en Nu-route. (zie ook: Er op uit voor routes en Bezoek voor bezoektips). Een aantal dorpen is ontstaan bij een kasteel dat in de 13e eeuw gebouwd werd tijdens de machtstrijd tussen de bisschop van Utrecht en de graaf van Holland. De kastelen zijn in de loop van de tijd vrijwel allemaal gesloopt, maar het kasteel in Loenersloot staat nog als een huis. Het is geheel gerestaureerd en op donderdag en zaterdag na reservering te bezoeken. (www.kasteelloenersloot.nl) Loenersloot ligt aan de Angstel. Over deze rivier vond in de 17e en 18e eeuw al het trekvaartverkeer tussen Amsterdam en de Vecht plaats. Rijke Amsterdamse kooplieden kwamen per trekschuit naar hun buitenplaats aan de Vecht. Vandaar dat dit smalle riviertje destijds van groot belang was.
Ook Loenen en Vreeland zijn middeleeuwse kasteeldorpen, al zijn de kastelen lang geleden gesloopt. Het zijn gaaf bewaarde dorpen met fraaie monumenten en een pittoreske klapbrug over de Vecht. Ideaal om rustig doorheen te lopen en te genieten van de bijzondere sfeer. Of om een gezellig terrasje te pakken! Beide dorpen hebben een nog werkende korenmolen die op zaterdag open is. De vrijwillige molenaars leiden u graag rond en vertellen bevlogen over hun passie. Hier kunt u zelfgemalen meel en andere lokale producten kopen. Ook elders in en rond Loenen en Vreeland zijn streekproducten te koop zoals kaas, ijs, fruit en biologisch vlees van Vechtse koeien.
Nieuwersluis heeft een meer militair verleden. Het dorp is ontstaan bij de sluis tussen de Nieuwe Wetering en de Vecht. Vanwege de strategische ligging speelde het dorp sinds de 17e eeuw een rol in zowel de Oude als de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Dat verleden zien we terug in de vele militaire gebouwen zoals het fort Nieuwersluis, de Koning Willem III kazerne (tegenwoordig in gebruik als vrouwengevangenis) en het Wapenarsenaal uit 1793.
Tussen Nieuwersluis en Breukelen ligt een rij fraaie buitenplaatsen. Zij werden gebouwd door doopsgezinden zijdehandelaren. Een andere naam voor doopsgezinden is Mennisten, vandaar dat dit deel van de Vecht van oudsher de 'Mennistenhemel' heet.
Nigtevecht ligt in de uiterste noordpunt van Stichtse Vecht en is een lieflijk, verstild dorp met een beeldbepalende 16e eeuwse dorpskerk en monumentale huizen aan de Dorpsstraat, die langs de Vecht loopt. Het is dan ook niet voor niets dat ook dit dorp -net als de andere kernen van de gemeente- is aangewezen als beschermd dorpsgezicht. Schuin tegenover de kerk is de toegang naar een fietspontje over de Vecht om via Nederhorst den Berg een rondje terug naar Vreeland en Loenen te maken.
Kockengen en Nieuwer ter Aa zijn eeuwenoude lintdorpen, waarvan de kerktorens tegen de horizon van het vlakke veenweidegebied afsteken. De vele sloten in dit gebied werden al vanaf de vroege middeleeuwen gegraven om de moerassige veenweiden te ontwateren. Kockengen is ontwikkeld vanuit een nederzetting die hier vermoedelijk rond de 12e eeuw is gesticht door ontginners die zich richtten op de veehouderij. Die agrarische oorsprong is overal in de omgeving zichtbaar door de vele boerderijen die er nog zijn. Koeien doen het al eeuwen goed op de grazige groene weiden van het Groene Hart, vandaar de traditie van melk en kaasproductie. Niet voor niets komt de naam Kockengen van het Franse Cocagne, wat ‘Luilekkerland’ betekent.
Zoals de naam al aangeeft ligt Nieuwer ter Aa aan de Aa, een riviertje dat uitkomt in de Angstel. Tot in de middeleeuwen was de Aa een belangrijkere transportroute dan de Vecht. Door verzanding van de Aa heeft de Vecht die functie overgenomen. De laatgotische kerk van Nieuwer ter Aa dateert al uit de 12e eeuw en is in de 15e eeuw verbouwd. Uniek zijn de vele gebrandschilderde ramen in de kerk, voorzien van de adellijke familiewapens o.a. van de ambachtsheren van Nieuwer ter Aa. Rond de kerk herinneren fraaie monumenten aan het lange en rijke verleden van het dorp.
Tussen Nieuwer ter Aa en Kockengen liggen diverse waterrijke recreatiegebieden zoals Bosdijk, de Geer, de Zwaan en de Grutto. Het zijn paradijsjes voor wandelaars, fietsers en vissers met hun strandjes, picknickbanken, visvijvers en vele bijzondere vogels. Er zijn diverse fiets- en wandelroutes door dit gebied.
Breukelen is een gezellig dorp met een grote variatie aan monumenten, winkels en horeca. Al in 7e eeuw wordt melding gemaakt van bewoning op de plek waar nu Breukelen ligt, op de splitsing van de Vecht en de Aa (nu: Danne). De naam Breukelen is zelfs in Amerika bekend: de nu New Yorkse wijk ‘Brooklyn’ is in de 17e eeuw gesticht door Nederlanders die naar de Nieuwe Wereld emigreerden en de door hun gestichte nederzettingen noemden naar plaatsnamen uit hun vaderland.
Bijzonder is dat Breukelen naast veel buitenplaatsen ook twee middeleeuwse kastelen binnen de grenzen heeft: Nijenrode en Oudaen. Gunterstein, de ridderhofstad die naast de ophaalbrug ligt, lijkt weliswaar op een kasteel maar is een buitenplaats die in 1680 op de fundamenten van een verwoest kasteel gebouwd is. Het park achter Gunterstein is vrij toegankelijk voor wandelaars.
Het lintdorp Tienhoven/Oud-Maarsseveen is ontstaan op de achterkade van een 12e-eeuwse ontginning. Interessant zijn streekmuseum Vredegoed en molen de Trouwe Wachter. In het landschap is nog een historische eendenkooi in het landschap zichtbaar. De Bethunepolder, waar Tienhoven aan grenst, was een van de inundatiegebieden in de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De polder kon bij oorlogsdreiging onder water worden gezet om de vijand tegen te houden. Aan de dijk ligt streekmuseum Vredegoed, een bezoek meer dan waard.
Het pittoreske Oud-Zuilen is in de middeleeuwen ontstaan bij slot Zuylen, een 13e eeuws kasteel dat in de 18e eeuw verbouwd is tot een buitenplaats. Het kasteel is nu een museum dat is ingericht met antiek, familieportretten, een beroemde wandtapijtenzaal en rijk gedekte tafels. Hier ervaar je het buitenplaatsenleven op zijn best! De bekende schrijfster/filosofe Belle van Zuylen groeide hier begin 18e eeuw op.
Wie langs de statige 17e en 18e-eeuwse grachtenpanden aan de Vecht in Maarssen komt ontkomt bijna niet aan de vergelijking met de Amsterdamse grachtengordel. Maarssen wordt dan ook wel ‘Klein Amsterdam’ genoemd. Het dorp is in de vroege middeleeuwen ontstaan bij kasteel Ter Meer en biedt een unieke combinatie van monumentale huizen, buitenplaatsen, parken en een grote variatie aan winkels en horeca. Door de gunstige ligging vlakbij Utrecht, aan de Vecht en later ook aan het Amsterdam-Rijnkanaal werd Maarssen een van de belangrijkste industrieplaatsen van de Vechtstreek. Die industrie concentreert zich nu rond het kanaal, het historische centrum ademt nog de sfeer van eeuwen geleden.
Over de buitens aan de Vecht komt men alles te weten in het Vechtstreekmuseum, dat gevestigd is in het voormalige buitenplaatsje Silverstein. Dit ligt naast de buitenplaats Goudestein, waar nu burgemeester en wethouders van Stichtse Vecht zetelen.
Maarssen is in de jaren ‘70 en ‘80 enorm uitgebreid met de bouw van Maarssenbroek in de veenweiden ten westen van Maarssen. Deze uitbreiding bestaat uit 14 gevarieerde wijken die gekenmerkt worden door ruimte en groen. Het heeft een belangrijke functie als regionaal bedrijfs- en winkelcentrum en huisvest bijna 40% van de bevolking van Stichtse Vecht. Vergaderen, sporten of winkelen, alle denkbare faciliteiten bevinden zich in Maarssenbroek. De 18e-eeuwse eendenkooi herinnert nog aan het historische verleden van deze plek.
