Beleid en waardenkaarten
Stichtse Vecht heeft een rijk verleden dat nog altijd zichtbaar is in monumenten, historische dorpskernen, buitenplaatsen, kastelen en landschappen. Om dit erfgoed te behouden én te betrekken bij de ontwikkeling van de leefomgeving, voert de gemeente een samenhangend erfgoedbeleid, ondersteund door kaarten zoals de Cultuurhistorische Waardenkaarten de Archeologische verwachting- en beleidskaart. Deze kaarten brengen in beeld welke gebouwen, gebieden en structuren cultuurhistorische waarde hebben. Ze vormen een belangrijk hulpmiddel bij beleid en ruimtelijke planvorming, zodat erfgoed een vaste plek krijgt in het Stichtse Vecht van nu én straks.
Introductie Beleid en waardenkaarten
Het erfgoedbeleid van Stichtse Vecht sluit nauw aan bij de strategische koers uit de Omgevingsvisie van de gemeente, waarin het behoud en de versterking van cultuurhistorie, landschap en natuur centraal staan. Erfgoed draagt bij aan een herkenbare, gezonde en aantrekkelijke leefomgeving, en helpt mee aan het versterken van de identiteit van Stichtse Vecht. Zo blijft het verleden niet alleen behouden, maar ook zichtbaar, beleefbaar en inspirerend voor de toekomst.
't Beste van twee werelden: De omgevingsvisie van Stichtse Vecht
In januari 2022 heeft de gemeente Stichtse Vecht de Omgevingsvisie vastgesteld. In dit document staat hoe we in de toekomst willen omgaan met onze leefomgeving – de plekken waar we wonen, werken, ontspannen en samenkomen.
Een belangrijk uitgangspunt in de visie is dat we onze cultuurhistorie, het landschap en de natuur willen behouden. Denk aan onze prachtige buitenplaatsen, kastelen, boerderijen, de veenweides, de natuur langs de Vecht en de rijke biodiversiteit. Deze kenmerken maken onze gemeente uniek, en daar zijn we trots op. We streven naar een gezonde, groene en toegankelijke omgeving waar jong en oud zich thuis voelt. Een plek waar ruimte is voor ontwikkeling, maar ook voor rust en kwaliteit.
Omdat Stichtse Vecht zoveel erfgoed heeft, willen we juist dáárop voortbouwen. Dat doen we aan de hand van onze kernkwaliteiten: dat wat Stichtse Vecht écht Stichtse Vecht maakt. Deze kernwaarden sluiten aan op de zogenoemde trendlijnen – belangrijke ontwikkelingen en bewegingen die we zien in de samenleving.
Bij nieuwe plannen en ruimtelijke ontwikkelingen vinden we het belangrijk dat die passen bij de identiteit van onze gemeente. Daarbij maken we onderscheid tussen de ‘langzame Vecht’ – die staat voor rust, ruimte en natuur – en de ‘snelle Vecht’ (het Amsterdam-Rijnkanaal en de infrastructuur langs de Vecht), die meer staat voor vernieuwing, bedrijvigheid en groei. Beide kanten zijn belangrijk, en samen vormen ze de basis voor een evenwichtige toekomstvisie.
Rapport ‘Verleden, heden, toekomst: trendlijnen Stichtse Vecht’ 2019
In 2019 is het rapport ‘Verleden, heden en toekomst: trendlijnen Stichtse Vecht’ opgesteld. Dit rapport laat zien hoe de geschiedenis en het landschap van onze gemeente zich door de jaren heen hebben ontwikkeld. Het vormt een belangrijke bouwsteen voor de Omgevingsvisie.
In het rapport wordt uitgelegd hoe we lessen uit het verleden kunnen gebruiken om keuzes te maken voor nu en later. Acht belangrijke trendlijnen – oftewel ontwikkelingen – worden besproken, steeds vanuit het verleden, het heden én met een blik op de toekomst.
Een opvallend onderdeel van het rapport is de unieke combinatie van de ‘langzame Vecht’ en de ‘snelle Vecht’. De ‘langzame Vecht’ staat voor rust, natuur en cultuurhistorie, terwijl de ‘snelle Vecht’ juist draait om dynamiek, groei en verandering. Deze mix maakt Stichtse Vecht tot een bijzondere en veelzijdige gemeente.
Waardevol Levend Land: de Cultuurhistorische Waardenkaart van Stichtse Vecht
De gemeente Stichtse Vecht heeft de Cultuurhistorische Waardenkaart (CHWK) “Waardevol Levend Land” ontwikkeld. Deze digitale kaart toont welke plekken in de gemeente van bijzondere historische en culturele waarde zijn, variërend van monumentale gebouwen tot karakteristieke landschappen. De kaart biedt inzicht in:
- De geschiedenis en betekenis van gebouwen, dorpen en landschappen.
- Monumenten, karakteristieke panden en beschermde dorpsgezichten.
- Historische structuren en elementen in het landschap
Ook is de kaart is praktisch hulpmiddel bij beleidsontwikkeling en ruimtelijke planvorming, omdat inzichtelijk is waar zich welke waarden bevinden.
De bij de kaart horende toelichting helpt iedereen om de cultuurhistorische waarden beter te begrijpen: waarom deze waarden belangrijk zijn, waarom ze bescherming verdienen en hoe ze verbonden zijn met de lokale geschiedenis.Bovendien is het een mooie beschrijving van de ontstaansgeschiedenis van Stichtse Vecht.
Bekijk de Cultuurhistorische waardenkaart
Bekijk het filmpje over de Cultuurhistorische waardenkaart
Bekijk het rapport Waardevol Levend land, een toelichting op de Cultuurhistorische waardenkaart
Erfgoedverordening Stichtse Vecht 2022
Op 28 juni 2022 heeft de gemeenteraad van Stichtse Vecht de Erfgoedverordening vastgesteld, als vervanger voor de oude regeling uit 2011. In deze verordening staat hoe we als gemeente omgaan met ons cultureel erfgoed – zoals monumenten, historische gebouwen en bijzondere landschappen. Het doel is om deze waardevolle plekken goed te beschermen en zorgvuldig te beheren, zodat ze behouden blijven voor de toekomst.
Gemeenteblad 2022, 300358 | Overheid.nl > Officiële bekendmakingen (officielebekendmakingen.nl)
Kerkenvisie Stichtse Vecht
De gemeente Stichtse Vecht heeft in 2023 een Kerkenvisie opgesteld: een strategisch plan voor alle 38 kerkgebouwen in de gemeente. In deze visie kijken we naar de toekomst van deze kerken en hoe we hier als samenleving mee om kunnen gaan.
De visie is gebaseerd op een uitgebreide inventarisatie van alle kerken en hun waarde. Op basis daarvan zijn duidelijke kaders opgesteld voor mogelijke veranderingen of nieuwe functies van kerkgebouwen. Ook staan er aanbevelingen in voor vervolgstappen, zoals het beter beschermen van kerken, het opnemen ervan in ander beleid en het verder uitwerken van de zogeheten ‘kerkenbiotoop’ – het geheel van kerk, kerkplein en begraafplaats.
Het doel van de Kerkenvisie is helder: we willen de cultuurhistorische waarde van deze gebouwen behouden én versterken, met oog voor de veranderende rol die kerken tegenwoordig in onze samenleving spelen.
Archeologische verwachting- en beleidskaart Stichtse Vecht
In 2022 heeft de gemeente Stichtse Vecht een Archeologische verwachting- en beleidskaart vastgesteld. Deze kaart laat zien op welke plekken in de gemeente archeologische resten in de bodem worden verwacht en waar de kans op vondsten groot is.
Het doel van deze kaart is om ons bodemarchief – dus alles wat nog onder de grond verborgen ligt – goed te beschermen. Bij plannen voor bouwen of graven moet daarom op tijd gekeken worden of er archeologisch onderzoek nodig is. Zo voorkomen we dat waardevol erfgoed verloren gaat.
De bescherming van archeologie is wettelijk verplicht, op basis van de Monumentenwet, de Erfgoedwet en de nieuwe Omgevingswet. De kaart en het bijbehorende Parapluplan Archeologie zorgen ervoor dat deze regels ook juridisch goed zijn vastgelegd in het gemeentelijk beleid.
Meer weten? Bekijk de kaart en de rapporten:
Archeologische Beleids- en verwachtingenkaart
Gemeenteblad 2022, 491920 | Overheid.nl > Officiële bekendmakingen
Erfgoedregistratie Stichtse Vecht oude en nieuwe monumenten
Stichtse Vecht is een van de grootste monumentengemeenten van Nederland. De gemeente telt een indrukwekkende hoeveelheid erfgoed: buitenplaatsen, kastelen, oude boerderijen, kerken en nog veel meer. In totaal zijn er: 791 rijksmonumenten, 103 gemeentelijke monumenten, 9 beschermde dorpsgezichten en ongeveer 800 karakteristieke panden.
Om al deze waardevolle informatie goed te beheren, maakt de gemeente gebruik van het Erfgoed Registratie Systeem (ERS). Dit is een digitaal platform waarin erfgoedgegevens op een gestandaardiseerde en toegankelijke manier worden vastgelegd. erfgoedregistratie.nl.
De gemeente vindt het belangrijk dat het waardevol erfgoed ook goed beschermd is. Daarom werkt zij aan de actualisatie van de erfgoedlijst. Daarbij worden nieuwe gemeentelijke monumenten en karakteristieke panden aangewezen. In januari 2024 zijn bijvoorbeeld twintig nieuwe gemeentelijke monumenten toegevoegd in Maarssen en Tienhoven. Het gaat om villa’s, landhuizen, boerderijen en bijzondere objecten, zoals jodenpalen en het toegangshek van park Groenhoven. Dit was de eerste aanwijzingsronde van een grotere serie.
Karakteristieke panden
Bij karakteristieke panden gaat het om gebouwen die nog geen formele monumentenstatus hebben, maar wel van de buitenkant en in de ruimtelijke context beschermenswaardig zijn.
Beleidsplan Waardevol toerisme Stichtse Vecht
In 2021 is het Beleidsplan Waardevol Toerisme vastgesteld. Dit plan geeft richting aan hoe we in Stichtse Vecht omgaan met recreatie en toerisme, met een doorkijk naar 2030. Voor de eerste jaren (2021–2023) is ook een uitvoeringsagenda opgesteld.
Het doel van het plan is helder: we willen toerisme en recreatie laten groeien op een manier die past bij onze gemeente. Dat betekent: respect voor ons erfgoed, de natuur, de cultuur en het dagelijks leven van onze inwoners. Zo zorgen we samen voor een aantrekkelijke én leefbare regio – voor bezoekers én bewoners.
Provinciaal beleid erfgoed
Cultuur- en erfgoedprogramma 2025 - 2028: Verbindende cultuur en inspirerend toekomstbestendig en voor iedereen
De provincie Utrecht heeft het Cultuur- en Erfgoedprogramma 2025–2028 opgesteld. Dit programma sluit aan bij de doelen uit de provinciale Omgevingsvisie en zet in op een aantrekkelijke, leefbare omgeving voor iedereen.
Het doel is duidelijk: erfgoed behouden én beleven, cultuur toegankelijk maken en zorgen dat iedereen kan meedoen. Door te investeren in culturele voorzieningen, evenementen en erfgoedlocaties wil de provincie de identiteit van Utrecht versterken en mensen met elkaar verbinden.
Het programma richt zich op:
- Het behouden en benutten van waardevol erfgoed
- Het versterken van de culturele infrastructuur
- Het stimuleren van cultuurdeelname voor álle inwoners
- Het zichtbaar en toegankelijk maken van de rijke geschiedenis van de provincie
Zo bouwen we samen aan een toekomstbestendige, inspirerende provincie waar cultuur en erfgoed voor iedereen voelbaar en zichtbaar zijn.
Cultuurhistorische Atlas (CHAT) provincie Utrecht
De Cultuurhistorische Atlas (CHAT) van de provincie Utrecht is een digitale kaart die laat zien waar cultuurhistorisch waardevolle gebieden, gebouwen en landschappen zich bevinden. Het doel van de atlas is om inzicht te geven in de rijke geschiedenis van de provincie en deze kennis toegankelijk te maken voor iedereen – van beleidsmakers tot bewoners.
Met de atlas wil de provincie:
- Cultuurhistorie een plek geven in ruimtelijke ontwikkelingen
- Belangrijke historische structuren en elementen zichtbaar maken
- Bewustwording vergroten van de waarde van het erfgoed
- Een praktische tool bieden voor gebruik bij beleid, planning en onderzoek
Kortom: de CHAT helpt om het verleden te begrijpen en mee te nemen in de keuzes voor de toekomst.
