- Gelegen ten oosten van het veenweidegebied van de Vechtstreek - Soms liggen nog zandheuvels uit de voorlaatse ijstijd in het veenmoeras - Ander soort begroeiing dan op veen- en kleigrond - Buitenplaatsenconcentratie in 's-Graveland

Zandgronden vormen de ondergrond èn de oostelijke begrenzing van de Vechtstreek. Zand speelt een belangrijke rol in de waterhuishouding en is van oudsher afgegraven, voor verharding van het erf, de bouw van Amsterdam of de aanleg van de A2. 

De Willibrordkerk torent hoog uit boven het dorp Nederhorst den Berg. Liudger stichtte zijn kapel op een zandheuvel midden in het grote veenmoeras, zeer geschikt dus als vestigingsplaats.We kunnen zien dat het grove zand tijdens de voorlaatste ijstijd, ruim 130.000 jaar geleden door rivieren is afgezet. De ‘Berg’ is dus veel ouder dan het omringende veenmoeras, dat maar een paar duizend jaar oud is.

Venster in de tijd
Staande op de ‘Berg’ kijken we, als dóór een venster in het omringende veen, naar de oudere sedimenten van de Pleistocene stuwwal en dekzanden van het Gooi en de Heuvelrug. Voor zover niet afgegraven, steken hier en daar ‘rimpels’ van de stuwwal als eiland uit boven het veen, zoals de ‘berg’ bij Nederhorst en Muiderberg.                                       














Door

inklink

inklink; Het veen dat door ontwatering van het landschap boven het grondwater komt te liggen verteert. Hierdoor zakt het landschap, dit noemt men inklink. De inklink kan meer dan 2 cm per jaar bedragen.

van het veen zijn zandverstuivingen uit de laatste ijstijd zichtbaar geworden. De kerk van Westbroek is op zo’n dekzandrug gebouwd. 
In de zandige bodem tussen Groenekan en Maartensdijk, waar de veenlaag door oxidatie is verdwenen, zijn nog middeleeuwse ontginningsstructuren aanwezig. 

Kwel
Wij rekenen de hoge zandgronden van ’t Gooi en de Heuvelrug niet tot de Vechtstreek, maar zij spelen als ondergrond een belangrijke rol en er bestaat een innige band tussen het zand en het veen.
Grondwater en overtollig regenwater stroomt uit de hoger gelegen zandgronden naar de westelijk gelegen Vechtvallei. Uit dat natte milieu is in de loop van enkele duizende jaren een veenpakket ontstaan, dat steeds verder tegen de zandgronden opkroop. 

Ook vandaag is de kwel uit de Heuvelrug nog zo groot dat 1/3e van het Amsterdamse drinkwater in de Bethunepolder wordt gewonnen. In het Naardermeer was de kwel zo groot dat het altijd meer is gebleven.

’s-Graveland
Voor de uitbreiding van de Amsterdamse grachtengordel werd in 1625 octrooi verkregen voor het winnen van zand in het woeste gebied op de grens van Sticht  (veen) en Holland (zand). 

’s-Graveland werd een nederzetting; een doorgaande weg, parallel aan de vaart, scheidde het lintdorp van het ontginningsblok. 

Na afzanding werden de percelen in cultuur gebracht. Eerst een boerderij; al snel volgde de herenkamer en vervolgens de buitenplaats. In ’s-Graveland, maken de buitenplaatsen deel uit van het planmatige ontginningspatroon en ontbreekt de verwevenheid van de buitenplaats met het oudere cultuurlandschap, zoals we dat langs de Vecht kennen.

Pas in de loop van de 18de eeuw kregen de buitens hun uitgestrekte parken met fraaie beuken en eiken. De stinzenflora is minder uitbundig dan langs de Vecht.